“Trẻ em có quyền được bảo vệ dưới mọi hình thức để không bị bóc lột sức lao động; không phải lao động trước tuổi, quá thời gian hoặc làm công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm theo quy định của pháp luật; không bị bố trí công việc hoặc nơi làm việc có ảnh hưởng xấu đến nhân cách và sự phát triển toàn diện của trẻ em” (Điều 26 Luật Trẻ em 14/VBHH-VPQH ngày 29/6/2018).
Quy định pháp luật khi sử dụng lao động trẻ em dưới 15 tuổi
Bộ Luật Lao động năm 2012 và các văn bản hướng dẫn cũng đã có những quy định cụ thể khi người lao động dưới 15 tuổi ký kết hợp đồng lao động với người sử dụng lao động.
Tại khoản 1, khoản 3 Điều 164, Bộ Luật Lao động năm 2012 quy định về sử dụng lao động là trẻ em dưới 15 tuổi như sau: Người sử dụng lao động chỉ được sử dụng người từ đủ 13 tuổi đến dưới 15 tuổi làm các công việc nhẹ theo danh mục do Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội (Bộ LĐTBXH) quy định; không được sử dụng người lao động là người dưới 13 tuổi làm việc trừ một số công việc cụ thể do Bộ LĐTBXH quy định.
Bộ LĐTBXH cũng đã ban hành Thông tư số 11/2013/TT-BLĐTBXH ngày 11/6/2013 quy định về danh mục công việc nhẹ được sử dụng người dưới 15 tuổi làm việc.
Theo Thông tư này thì những công việc sau đây, người sử dụng lao động sẽ được:
-Sử dụng người dưới 13 tuổi vào làm việc: Diễn viên: múa; hát; xiếc; điện ảnh; sân khấu kịch, tuồng, chèo, cải lương, múa rối (trừ múa rối dưới nước); vận động viên năng khiếu: thể dục dụng cụ, bơi lội, điền kinh (trừ tạ xích), bóng bàn, cầu lông, bóng rổ, bóng ném, bi-a, bóng đá, các môn võ, đá cầu, cầu mây, cờ vua, cờ tướng, bóng chuyền.
-Sử dụng người từ đủ 13 tuổi đến dưới 15 tuổi vào làm việc: Những công việc được sử dụng người dưới 13 tuổi làm việc; Các nghề truyền thống: chấm men gốm, cưa vỏ trai, vẽ tranh sơn mài, làm giấy dó, nón lá, se nhang, chấm nón, dệt chiếu, làm trống, dệt thổ cẩm, làm bún gạo, làm giá đỗ, làm bánh đa (miến), làm bánh đa Kế; Các nghề thủ công mỹ nghệ: thêu ren, mộc mỹ nghệ, làm lược sừng, đan lưới vó, làm tranh Đông Hồ, nặn tò he; Đan lát, làm các đồ gia dụng, đồ thủ công mỹ nghệ từ nguyên liệu tự nhiên như: mây, tre, nưa, chuối, bèo lục bình; nuôi tằm; gói kẹo dừa.
-Khi tuyển dụng người dưới 15 tuổi làm việc phải có giấy khám sức khỏe của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền xác nhận sức khỏe phù hợp với công việc; tổ chức kiểm tra sức khoẻ định kỳ ít nhất 6 tháng 1 lần;
-Phải tuân thủ các quy định tại khoản 2 Điều 162 của Bộ luật Lao động là khi sử dụng người lao động chưa thành niên, người sử dụng lao động phải lập sổ theo dõi riêng, ghi đầy đủ họ tên, ngày tháng năm sinh, công việc đang làm, kết quả những lần kiểm tra sức khoẻ định kỳ và xuất trình khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu.
-Tuân thủ quy định tại khoản 2, khoản 5 điều 163; khoản 2 điều 164 của Bộ luật Lao động: Thời giờ làm việc của người dưới 15 tuổi không được quá 4 giờ/ngày và 20 giờ/tuần. Đặc biệt là người sử dụng lao động không được sử dụng người dưới 15 tuổi làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm, phải bố trí giờ làm việc không ảnh hưởng đến giờ học tại trường học của trẻ em và bảo đảm điều kiện làm việc, an toàn lao động, vệ sinh lao động phù hợp với lứa tuổi. Mặt khác, người sử dụng lao động phải ký kết hợp đồng lao động bằng văn bản với người đại diện theo pháp luật và phải được sự đồng ý của người từ đủ 13 tuổi đến dưới 15 tuổi.
-Trường hợp khi tuyển dụng lần đầu người dưới 15 tuổi vào làm việc phải thông báo bằng văn bản về Sở LĐTBXH nơi cơ sở đặt trụ sở chính trong vòng 30 ngày kể từ ngày bắt đầu tuyển dụng vào làm việc.
-Hằng năm phải báo cáo việc sử dụng người dưới 15 tuổi làm việc cùng với báo cáo công tác an toàn lao động, vệ sinh lao động về Sở LĐTBXH.
Quy định những chế tài đối với các hành vi vi phạm về việc sử dụng người lao động là người dưới 15 tuổi tại Điều 19 Nghị định 95/2013/NĐ-CP ngày 22/8/2013 của Chính phủ.
- Phạt cảnh cáo đối với người sử dụng lao động có hành vi không lập sổ theo dõi riêng khi sử dụng lao động chưa thành niên hoặc không xuất trình sổ theo dõi khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu.
- Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động khi sử dụng lao động là người dưới 15 tuổi mà không ký kết hợp đồng lao động bằng văn bản với người đại diện theo pháp luật, sử dụng lao động chưa thành niên làm việc quá thời giờ làm việc quy định.
- Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 25.000.000 đồng đối với trường hợp sử dụng lao động là người chưa thành niên làm công việc, tại nơi làm việc bị cấm sử dụng lao động chưa thành niên theo quy định tại Điều 165 của Bộ luật lao động (như mang, vác, sản xuất, sử dụng hoặc vận chuyển hóa chất, khí gas, chất nổ; nấu, thổi, đúc, hàn kim loại; lặn biển, đánh bắt cá xa bờ…) hoặc sử dụng người dưới 15 tuổi làm công việc ngoài danh mục được pháp luật cho phép theo quy định tại Khoản 1 và Khoản 3 Điều 164 của Bộ luật lao động.
Từ những quy định trên, mỗi cá nhân, tổ chức khi sử dụng lao động dưới 15 tuổi phải có ý thức tuân thủ đúng quy định pháp luật về lao động.
Thanh Huyền tổng hợp