Tâm trạng hiểu theo nghĩa chung là trạng thái tâm lý, tinh thần của con người, xuất hiện và tồn tại dưới tác động của các yếu tố chủ quan và khác quan. Là trạng thái tâm lý vì vậy, có tâm trạng vui hoặc buồn, phấn khởi, tin tưởng hay buồn bực, bi quan hăng hái làm hay chán nản.

Dù ở trạng thái nào, trong mỗi con người và tập thể cũng như xã hội, tâm trạng luôn luôn tồn tại. Sự chuyển đổi từ trạng thái này sang trạng thái khác phụ thuộc vào các yếu tố chủ quan và khách quan.

Tư tưởng hiểu theo nghĩ chung nhất là một hình thức tồn tại của ý thức xã hội, kếu quả của quá trình nhận thức hiện thực khách quan, trở thành kinh nghiệm và sự hiểu biết trong tâm trí mỗi con người.

Tư tưởng là sản phẩm chủ quan của con người là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan, nhưng tư tưởng của mỗi con người lại phụ thuộc chặt chẽ vào đối tượng phản ánh và trình độ nhận thức của họ. Tư tưởng tồn tại như một thực tế khách quan, gắn liền với hoạt động của con người. Thực tiễn, sự vận động và phát triển của thực tại khách quan tác động vào tư tưởng của mỗi người và làm thay đổi nhận thức, tư tưởng của họ.

Bước vào thời kỷ mới, để thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đòi hỏi chúng ta phải xây dựng cho được động lực mới mạnh mẽ cho sự phát triển của đất nước.

Thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh “dân làm gốc”, “dễ trăm lần, không dân cũng chịu; khó vạn lần dân liệu cũng xong”, Nghị quyết TW7 (khóa XI) về phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh đã đưa ra một hệ thống giải pháp, trong đó có giải pháp giáo dục cán bộ, công chức xây dựng và thực hành phong cách "trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân và có trách nhiệm với dân", "nghe dân nói, nói dân hiểu, làm dân tin". Có thể nói, cùng với phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" của quy chế dân chủ ở cơ sở, Đảng ta một lần nữa khẳng định: Nhà nước chúng ta là Nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, tức là một Nhà nước phù hợp với ý chí và nguyện vọng của nhân dân.

Để có thể là "người đầy tớ trung thành của nhân dân", người cán bộ trước hết phải hiểu được người dân mong muốn những gì, ý kiến của họ ra sao, và sau khi đường lối, chính sách, pháp luật đó được ban hành, phải tìm cách thuyết phục quần chúng, nhân dân hưởng ứng những quyết sách đó.

Do đó, việc lắng nghe tiếng nói phản hồi của CNVCLĐ là đòi hỏi cấp bách, góp phần vô cùng quan trọng trong việc hoạch định đường lối, chính sách sao cho vừa hợp qui luật, vừa hợp lòng dân. Vì vậy cần đảm bảo lắng nghe một cách tích cực, chủ động nắm bắt nhanh, chính xác tâm trạng, tư tưởng, nhu cầu của CNVCLĐ về văn hóa; Làm tốt công tác nắm bắt tâm trạng, tư tưởng trong CNVCLĐ về văn hóa ở cơ sở là điều kiện vô cùng quan trọng, một mặt, để NLĐ phát huy quyền làm chủ và mở rộng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa; mặt khác, giúp cho cấp ủy và công đoàn cá cấp năm bắt ý nguyện của CNVCLĐ, để có những đối sách, hoàn thiện các chủ trương, đường lối, chính sách và tổ chức thực hiện một cách thích hợp, phù hợp với nhu cầu của CNVCLĐ.

Một số nội dung cần thiết trong việc nắm bắt tâm trạng, tư tưởng của CNVCLĐ

Một là, thái độ (đồng tình hay không đồng tình...), tâm trạng (phấn khởi, thờ ơ...) đối với những chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, chỉ thị, nghị quyết của tổ chức Công đoàn về lĩnh vực văn hóa. Chú trọng nắm bắt những tư tưởng tiềm ẩn, chưa được quần chúng phát biểu ra, nhưng "âm ỉ" và tạo ra những bất ổn tâm lý và tâm trạng xã hội. Để nắm bắt những tư tưởng này, cách "tiếp xúc thân tình", không chính thức là cách tiếp xúc tốt nhất để tìm hiểu thông tin.

Hai là, tâm trạng và mức độ ổn định của tâm trạng của CNVCLĐ đối với đời sống văn hóa của chính các nhân và gia đình họ, cũng như với cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp.

Ngoài ra, công tác nắm bắt tâm trạng, tư tưởng của CNVCLĐ phải được đặc biệt chú trọng khi xảy ra những vụ việc lớn, những "điểm nóng" về văn hóa ở cơ sở có sự lôi kéo hay tổ chức của những thế lực thù địch hoặc phản động. Trong đó, phải chú ý tới tất cả những tư tưởng trong CNVCLĐ mang sắc thái tình cảm tiêu cực, lo lắng ....

Bên cạnh đó Đội ngũ cán bộ nắm bắt, định hướng tư tưởng trong CNVCLĐ là cán bộ, đoàn viên, CNVCLĐ là báo cáo viên, tuyên truyền viên của tổ chức Công đoàn tại cơ sở.

Tùy điều kiện thực tế của cơ sở để tiến hành xây dựng, thành lập hoặc không thành lập bộ phận nắm bắt tâm trạng, tư tưởng và có những yêu cầu chung đối với bộ phận này. Những người tham gia nắm bắt, phản ánh tâm trạng định hướng tư tưởng trong CNVCLĐ phái có phẩm chất chính trị vững văng, kiên định mục tiêu lý tưởng và đường lối của Đảng, am hiểu về chính sách, pháp luật của Nhà nước; có trình độ lý luận và năng lực thực tiễn công tác; có uy tín thu hút, tập hợp đoàn viên, CNVCLĐ, nhiệu tình, tâm huyết và có khả năng nắm bắt, phản ánh, dự báo tình hình tâm trạng, tư tưởng.

Phương pháp thu nhập thông tin

- Xác lập thông tin; Nắm bắt, phản ánh tâm trạng, tư tưởng của đoàn viên, CNVCLĐ được xác lập từ hệ thống thông tin trực tiếp của cán bộ, đoàn viên CNVCLĐ hoặc các cộng tác viên; các tin, bài trên báo chí và phương tiện truyền thông đại chúng; tài liệu chính thống của cơ quan chức năng và báo cáo của các cấp công đoàn.

- Thực hiện các đợt điều tra xã hội học thông quan việc phát biểu thăm dò, khảo sát điều tra tại địa phương, đơn vị.

- Tiếp nhận và tổng hợp thông tin thông qua các hoạt động tại cơ sở như: Sinh hoạt công đoàn; các diễn đàn, đối thoại....

- Cán bộ CĐCS tiếp xúc, trao đổi trực tiếp với đoàn viên, CNVCLĐ tại cơ sở về các vấn đề cần nắm bắt.

- Tổng hợp thông tin từ văn bản báo cáo của các cấp công đoàn; qua các kênh thông tin đại chúng.

Phương pháp xử lý thông tin.

- CĐCS tổng hợp thông tin từ các nguồn và báo cáo về công đoàn cấp trên trực tiếp theo định kỳ. Ban chấp hành, Ban Thường vụ công đoàn cấp trên cơ sở xử lý các thông tin liên quan đến công tác công đoàn; báo cáo đề xuất cấp ủy, chính quyền và các cơ quan chức năng giải quyết các vấn đề khác theo thẩm quyền.

Để thực hiện tốt công tác nắm bắt tâm trạng, tư tưởng, cán bộ công đoàn không chỉ cần có nắm bắt nhanh, chính xác các ý kiến, đánh giá, phán xét, tâm trạng, thái độ của CNLĐ, mà còn phải có những tác động nhất định, xóa bỏ những tư tưởng tiêu cực, đặc biệt là những tin đồn thất thiệt, góp phần định hướng, tạo những tư tưởng theo chiều thuận, đấu tranh chống các âm mưu gây tư tưởng không thuận, làm thất bại âm mưu "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch. Có một số yếu tố cần chú ý tới trong việc nắm bắt tâm trạng, định hướng tư tưởng tại cơ sở như sau:

Đối thoại trực tiếp với CNVCLĐ ở cơ sở.

Làm tốt việc định hướng tư tưởng thông qua việc cung cấp thông tìn đầy đủ, chính xác, giúp xóa bỏ những tin đồn thay đổi những tư tưởng tiêu cực trong CNVCLĐ, nhất là đối với những chủ trương, quyết sách mới của CNLĐ do chưa hiểu hoặc chưa nắm được đầy đủ nên lo lắng, hoang mang.

Việc đối thoại với CNLĐ có thể thực hiện bằng cách chính thức, hoặc không chính thức. Cán bộ công đoàn cơ sở và cấp trên cơ sở, những người gần gũi với CNVCLĐ và cấp trên cơ sở có thể gặp gỡ CNVCLĐ tại các cuộc họp một cách chính thức, tọa đàm, trao đổi, trả lời theo cách hỏi đáp với CNVCLĐ, mặt khác đồi với những vụ việc phức tạp, mang tính chất các biệt (ví dụ có liên quan tới ngừng việc tập thể, đình công...) cán bộ công đoàn cấp trên cơ sở cần gặp gỡ trực tiếp CNVCLĐ bên ngoài các cuộc họp, với tư cách một người "hòa giải mâu thuẫn" hơn là một cán bộ cấp trên để lắng nghe tâm tư, nguyện vọng CNVCLĐ và cùng họ tìm cách khắc phục những mâu thuẫn, khó khăn.

Các yếu tố có ảnh hưởng tới việc hình thành và thay đổi thái độ của CNVCLĐ.

Thứ nhất, nguồn thông tin: Đảm bảo việc cung cấp thông tin cho CNVCLĐ chính xác, đầy đủ để CNVCLĐ có thể nhận thức một cách đúng đắn. Đối với những vấn đề, sự kiện, hiện tượng xã hội đơn giản, dễ hiểu, ý kiến của đại đa số CNVCLĐ thường là đúng. Đối với những vấn đề phức tạp, mới nảy sinh, ý kiến đúng thường là ý kiến của thiểu số những người có thông tin, có nhiều am hiểu chứ không phải là ý kiến của đại đa số thiếu thông tin, ít am hiểu.

Thứ hai, nâng cao ý thức tự rèn luyện, trau dồi các kỹ năng tuyên truyền. Harold Lasswell, một nhà nghiên cứu người Mỹ đã nói: "Kỹ năng trong tuyên truyền trở thành một trong những con đường hiệu quả nhất dẫn tới sự kiện nào, tuyên truyền là một vũ khí rất lợi hại, nếu sự thật nhận được sự hậu thuẫn của tuyên truyền, chúng trở nên có sức thuyết phục mạnh mẽ gấp nhiều lần trong việc hình thành thái độ và hành vi của con người.

Thứ ba, trong việc định hướng thái độ và tư tưởng, ta phải đứng trên lợi ích của CNVCLĐ để tuyên truyền, nhắc tới lợi ích của mỗi CNVCLĐ ở đây, không phải là để thúc đẩy họ thực hiện những hành vi vị kỷ mà để họ có thiện cảm, hướng họ hình thành những thái độ, đánh giá tích cực trước những vấn đề đặt ra. Đặc biệt phải chú ý tới lợi ích tập thể, thái độ và đánh giá tích cực nhằm thay đổi những tư tưởng tiêu cực.

Thứ tư, khả năng thay đổi thái độ, phán xét phụ thuộc và đặc tính của chính thái độ, phát xét đó. Những thái độ và phán xét cực đoan có khác năng thay đổi thấp hơn so với những thái độ phán xét ít cực đoan. Do vậy chúng ta phải sử dụng cách tiếp cận cá nhân, đối thoại trực tiếp "ngoài cuộc họp", một cách thân tình, không chính thức với CNVCLĐ trong việc giải quyết các "điểm nóng", các vụ việc liên quan tới lợi ích hợp pháp, chính đáng của CNVCLĐ.

CĐ Thái Nguyên